NUMER 19 (4) SIERPIEŃ 2016 | "BIG CITY LIFE"

PRZYCIĄGANIE RÓŻNIC

Wie­lo­kul­tu­ro­wość, multi-kulti – tematy bar­dzo modne, wszech­obecne. Wypada się znać. Wypada się wypo­wia­dać. Każde duże mia­sto zmie­nia się w tygiel kul­tu­rowy, w któ­rym dzie­limy kor­po­ra­cyjne open spa­ce’y z obco­kra­jow­cami, jadamy w egzo­tycz­nych knajp­kach i przyj­mu­jemy co semestr tabuny złak­nio­nych inno­ści Era­smu­sów. Oto­czeni jeste­śmy przez ludzi czę­sto nie­sły­cha­nie odda­lo­nych od nas kul­tu­rowo. Róż­nice kul­tu­rowe stają się naj­bar­dziej widoczne w miej­scu pracy, w któ­rym zmu­szeni jeste­śmy do speł­nia­nia sta­wia­nych nam przez mena­ge­rów wyma­gań. Co jeśli każdy z nas, zde­ter­mi­no­wany przez swoją kul­turę wybie­rze zupeł­nie odmienne spo­soby na osią­gnię­cie wspól­nego celu? Co nas różni i jak mądry pra­co­dawca powi­nien te róż­nice wyko­rzy­stać?

Nikogo już nie dziwi, że naszym sąsia­dem jest Hisz­pan, sze­fem Japoń­czyk, a naj­lep­szym przy­ja­cie­lem – Hin­dus. O świe­cie tro­chę wiemy, cza­sem coś prze­czy­tamy, gdzieś poje­dziemy, z kimś poroz­ma­wiamy. I tak Włosi eks­pre­syj­nie gesty­ku­lują i gło­śno mówią, potom­ko­wie koczow­ni­czych ple­mion Magh­rebu nie doko­nują trans­ak­cji bez tar­go­wa­nia, a Ery­trej­czycy witają się ener­gicz­nymi kuk­sań­cami. Jeśli jed­nak wszyst­kie te osoby spo­tkają się w jed­nym miej­scu, róż­nice mogą sta­no­wić barierę nie do poko­na­nia. Kul­tury te prze­ni­kają się, zacho­dzi trans­fer doświad­czeń, wie­dzy i war­to­ści. Oprócz licz­nych wyzwań, zależ­no­ści te dają nam ogromną szansę na mak­sy­malne wyko­rzy­sta­nie róż­no­rod­no­ści na płasz­czyź­nie pra­cow­ni­czej efek­tyw­no­ści. Potrzebne jest jed­nak umie­jętne i świa­dome zarzą­dza­nie w śro­do­wi­sku międzykul­tu­rowym.

Wywo­dzimy się z innych sze­ro­ko­ści i dłu­go­ści geo­gra­ficz­nych, mówimy odmien­nymi języ­kami, a w dzie­ciń­stwie nie wszy­scy bawi­li­śmy się w cho­wa­nego. Przy­szło nam żyć na jed­nym świe­cie, w jed­nym kraju, w jed­nym mie­ście. Trak­tu­jąc się jak jedną mię­dzy­kul­tu­rową dru­żynę dążącą do wspól­nego celu, musimy nauczyć się wspó­łist­nieć. Komu­ni­ka­cja mię­dzy­kul­tu­rowa nie jest niczym wię­cej jak cie­ka­wo­ścią świata, chę­cią ucze­nia się, umie­jęt­no­ścią wyko­rzy­sty­wa­nia zdo­by­tej wie­dzy w prak­tyce. Stwo­rze­nie takiego zespołu tylko pozor­nie jest łatwe. To zada­nie, któ­rego powo­dze­nie zależy od wykształ­ce­nia w sobie ogrom­nej wraż­li­wo­ści kul­tu­rowej.

Jeśli chcemy odna­leźć się w świe­cie róż­nic międzykul­tu­rowych, musimy dobrze poznać swo­jego part­nera i repre­zen­to­wane przez niego war­to­ści. W dużym uprosz­cze­niu kul­tury róż­nią się od sie­bie na trzech płasz­czy­znach: podej­ścia do czasu, hie­rar­chicz­no­ści i spo­sobu nawią­zy­wa­nia, a następ­nie utrzy­my­wa­nia kon­tak­tów.

Kul­tury mono­ch­ro­niczne pod­cho­dzą do czasu line­ar­nie, trosz­czą się o punk­tu­al­ność i pięt­nują bez­pro­duk­tyw­ność. Ma to prze­ło­że­nie na każda dzie­dzinę życia. Na przy­kład spóź­nie­nie auto­ma­tycz­nie trak­to­wane jest jako brak sza­cunku i burzy wize­ru­nek przed­się­biorcy. Tym­cza­sem dla przed­sta­wi­cieli kul­tur poli­ch­ro­nicz­nych czas pły­nie ina­czej, a deadline jest kwe­stią umowną.

Dla Anglo­sasa czy Niemca czas to zasób nie­od­na­wialny, żeby dobrze go wyko­rzy­sty­wać, trzeba go… no wła­śnie, po pro­stu wyko­rzy­sty­wać. Ina­czej jest w kra­jach arab­skich, gdzie kró­luje podej­ście poli­ch­ro­niczne, a ludzie potra­fią czas po pro­stu „spę­dzać” w jakiś spo­sób. My uczymy się tego od nie­dawna z porad­ni­ków spod znaku slow life, jeste­śmy zakład­ni­kami wła­snej efek­tyw­no­ści i pęka­ją­cych w szwach har­mo­no­gra­mów, a doro­słość mie­rzymy tem­pem życia. Im szyb­ciej, tym poważ­niej. Podobno.

A prze­cież są gdzieś na świe­cie wyspy, gdzie nie ma czasu prze­szłego, a teraź­niej­szo­ści jest kilka! Prze­mie­rza­jąc Fran­cję na stopa, wyzna­czy­li­śmy sobie ze zna­jo­mym mało reali­styczny plan prze­je­cha­nia jed­nego dnia z Lionu do Bor­de­aux. Irań­czyk, który był naszą pierw­szą oka­zją na tra­sie, wie­dząc o naszym pośpie­chu, zna­lazł natych­mia­stowe roz­wią­za­nie pro­blemu: jedziemy na kawę. Skrę­cił z auto­strady, zanim zdą­ży­li­śmy zapro­te­sto­wać. Drugą kawę wypi­li­śmy po zamó­wio­nym bez naszej wie­dzy obie­dzie. Potem deser. I co? O 21:00 rze­czy­wi­ście trzeci z kolei kie­rowca wysa­dził nas pod fon­tanną w cen­trum Bor­de­aux! Czy to nie są światy rów­no­le­głe?

Kolejna płasz­czy­zna to hie­rar­chicz­ność, gdzie wyróż­niamy kul­tury cere­mo­nialne, w któ­rych życie opiera się na ści­śle prze­strze­ga­nych zasa­dach i (czę­sto nie­pi­sa­nych) pro­to­ko­łach, i nie­ce­re­mo­nialne, gdzie wszy­scy mówią do sie­bie na „ty”. 

Mamy tę nie­zno­śną manierę, że swoje uzna­jemy za normę. Na przy­kład jeśli u nas oczy są zwier­cia­dłem duszy, a ucie­ka­jący w bok wzrok – zna­kiem nie­szcze­ro­ści i nie­czy­stych zamia­rów, to tak jest wszę­dzie. Tym spo­so­bem Bogu ducha winny Sene­gal­czyk zostaje wzięty za mata­cza, pod­czas gdy odwra­ca­jąc wzrok, tylko wyraża swój sza­cu­nek! 

Sene­gal i Mali to bar­dzo hie­rar­chiczne spo­łe­czeń­stwa. Malij­czyk żyjący od lat, a nawet od zawsze, w Euro­pie, nie­sie w sobie pewne wypra­co­wane od poko­leń wzorce – ina­czej będzie oczy­wi­ście z tymi, któ­rzy prze­szli całą ścieżkę edu­ka­cji i pra­cują jako białe koł­nie­rzyki, w pełni zin­te­gro­wani ze spo­łe­czeń­stwem. Nie zapo­mi­najmy jed­nak, że to tylko uła­mek przy­pad­ków, z któ­rymi mamy do czy­nie­nia.

Deter­mi­nu­jący dla sto­sun­ków spo­łecz­nych jest też podział na kul­tury pro­tran­sak­cyjne i pro­part­ner­skie. Dla pierw­szych zna­cze­nie ma sprawne osią­ga­nie zało­żo­nych celów, rela­cje są sprawą poboczną. Tym­cza­sem na przy­kład Azjaci, czyli przed­sta­wi­ciele kul­tur o nasta­wie­niu pro­part­ner­skim, dużą uwagę przy­wią­zują do spo­sobu, w jaki utrzy­my­wane są wza­jemne kon­takty, bazu­jąc na przy­ja­ciel­skiej atmos­fe­rze i wza­jem­nym zaufa­niu.

Klu­czowe staje się więc two­rze­nie mecha­ni­zmów selek­cjo­nu­ją­cych pożą­dane cechy pra­cow­ni­ków i mak­sy­ma­li­zu­jące ich efekty. Dużo przed­się­biorstw decy­duje się dzi­siaj na wpro­wa­dze­nie tur­ku­so­wego modelu zarzą­dza­nia, który wiąże się z bra­kiem hie­rar­chii i rów­nym roz­ło­że­niem odpo­wie­dzial­no­ści pomię­dzy pra­cow­ni­ków, a co za tym idzie – z moż­li­wo­ścią pracy we wła­snym try­bie. To szansa dla osób spoza naszego kręgu kul­tu­rowego na udo­wod­nie­nie pra­co­dawcy swo­jej war­to­ści. Na przy­kład Syryj­czy­kowi ciężko odna­leźć się w sztyw­nej, ośmio­go­dzin­nej dniówce. Dla niego praca ma dużą war­tość towa­rzy­ską, jego nasta­wie­nie jest pro­part­ner­skie, lubi roz­ma­wiać i dba o atmos­ferę – ale za to z chę­cią zosta­nie w pracy do późna i będzie nie­sły­chaną wagę przy­wią­zy­wał do osią­ga­nych wyni­ków.

Lubimy to, co już oswo­jone, tym­cza­sem patrze­nie sze­rzej to praw­dziwa sztuka. Praw­dzi­wym wyzwa­niem dla firm jest dzi­siaj czer­pa­nie korzy­ści z róż­nic, jakie do nich wno­szą obco­kra­jowcy.

Jest to także praw­dziwe wyzwa­nie dla nas. Pozna­wa­nie tego, co inne, to naj­szyb­sza ścieżka roz­woju oso­bi­stego. Nie o to cho­dzi, żeby dopa­so­wy­wać się do przy­by­szów, ale o to, żeby akcep­tu­jąc ich w pełni, wzbo­ga­cać sie­bie. Saint-Exu­péry pisał: „Widzisz we mnie po pro­stu Czło­wieka. Czcisz we mnie amba­sa­dora pew­nych wie­rzeń, oby­cza­jów, umi­ło­wań. Jeśli róż­nię się od cie­bie, zamiast obra­żać – uzu­peł­niam cię. Wypy­tu­jesz mnie, jak wypy­tuje się podróż­nego…”. To chyba dobre motto dla naszej dzia­łal­no­ści!

ANNA PAWLISZYN
Tłu­macz i spe­cja­li­sta ds. komu­ni­ka­cji mię­dzy­kul­tu­ro­wej.

ALEKSANDRA LIMANÓWKA-ZWOLIŃSKA
Praw­nik i spe­cja­li­sta ds. nego­cja­cji mię­dzy­kul­tu­ro­wych. Twórczynie InterCultural.

KATARZYNA DOMŻALSKA
Absolwentka kierunku Projektowanie Graficzne na ASP we Wrocławiu (2012). Na co dzień zajmuje się projektowaniem graficznym, ilustracją oraz animacją. Laureatka licznych konkursów. Obecnie freelancer.